[Advaita-l] Atma vishaya pratyaya AKA BrahmAkAra vRtti - in the Prasthana Traya Bhashya

[Raghav Kumar Dwivedula]

Namaste Subbu ji
Thank you for sharing these references.

The brihadAraNyaka upaniShad bhAShya 1.4.10 has a particularly remarkable
and important passage where the importance of the brahmAkAra vRtti is
clearly established.

In bhAShya, the word atmaikatva vidyA is clearly identified with the a
pratyaya which, as bhAShya puts it -
अविद्यादिदोषनिवृत्तिफलकृत्प्रत्ययः आद्यः अन्त्यः सन्ततः असन्ततो वा, स एव
विद्येत्यभ्युपगमात् .... (br. bh.1.4.10)

That *pratyaya* which results in putting an end to avidyA and other defects
is called vidyA, whether the pratyaya is the first one (upon shAstra
shravaNam) or the last one (after lots of repeated shravaNam mananaM
nididhyAsanam) or a steady succession of pratyayas.

It could not be clearer than this that atmaikatva-vidyA is a pratyaya or
vRtti which is a intrinsic feature of how shravaNam etc accomplish
avidyA-nivRtti.

Om
Raghav



On Fri, 7 Feb, 2025, 12:59 pm V Subrahmanian via Advaita-l, <
advaita-l at lists.advaita-vedanta.org> wrote:

> The following instances are taken from the Prasthana traya Bhashya where
> Shankara calls the liberating knowledge as a 'pratyaya' (a vRtti, a
> transformation of the mind/intellect), a time/moment, that destroys
> ignorance.  I am not giving the translation as they can be obtained from
> Swami Gambhirananda or any other standard book:
>
>
> बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्प्रथमोऽध्यायःचतुर्थं ब्राह्मणम्मन्त्र १० - भाष्यम्
> Brihadaranyaka Upanishad bhashya 1.4.10 (Aham Brahma asmi)
>
> ………तु पूर्व इति । न, प्रथमेनानैकान्तिकत्वात् — यदि हि प्रथम आत्मविषयः
> प्रत्ययोऽविद्यां न निवर्तयति, तथा अन्त्योऽपि, तुल्यविषयत्वात् । एवं
> तर्हि………
>
> बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्प्रथमोऽध्यायःचतुर्थं ब्राह्मणम्मन्त्र १० - भाष्यम्
>  Same as above
>
>
> ………; यथा लोके द्रष्टुश्चक्षुष आलोकेन संयोगो यत्कालः, तत्काल एव
> रूपाभिव्यक्तिः, एवमात्मविषयं विज्ञानं यत्कालम् , तत्काल एव
> तद्विषयाज्ञानतिरोभावः स्यात् ; अतो ब्रह्मविद्यायां सत्याम्
> अविद्याकार्यानुपपत्तेः, प्रदीप इव तमःकार्यस्य, केन कस्य विघ्नं
> कुर्युर्देवाः — यत्र आत्मत्वमेव देवानां ब्रह्मविदः ।
>
> बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्प्रथमोऽध्यायःचतुर्थं ब्राह्मणम्मन्त्र ७ - भाष्यम्
> Br.Up.Bh. 1.4.7
>
> ………प्रसज्येत । वाक्यजनितात्मज्ञानस्मृतिसन्ततेः
> श्रवणविज्ञानमात्रादर्थान्तरत्वमिति चेत् , न ; अर्थप्राप्तत्वात् —
> यदैवात्मप्रतिपादकवाक्यश्रवणादात्मविषयं विज्ञानमुत्पद्यते, तदैव
> तदुत्पद्यमानं तद्विषयं मिथ्याज्ञानं निवर्तयदेवोत्पद्यते ;
> आत्मविषयमिथ्याज्ञाननिवृत्तौ च तत्प्रभवाः स्मृतयो न भव
>
> बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्प्रथमोऽध्यायःचतुर्थं ब्राह्मणम्मन्त्र ७ - भाष्यम्
> Same as above
>
> ………योऽयं विज्ञानमयः’ (बृ. उ. ४ । ३ । ७) इत्येवमाद्यात्मप्रतिपादनपराभिः
> श्रुतिभिरात्मविषयं विज्ञानमुत्पादितम् ; तत्रात्मस्वरूपविज्ञानेनैव
> तद्विषयानात्माभिमानबुद्धिः कारकादिक्रियाफ
>
> श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्अष्टादशोऽध्यायःश्लोक ६६ - भाष्यम्  Bh.Gita Bhashyam
> 18.66
>
> ………अविद्यायाः निवर्तकम् ‘अयमहमस्मि केवलोऽकर्ता अक्रियोऽफलः ; न
> मत्तोऽन्योऽस्ति कश्चित्’ इत्येवंरूपम् आत्मविषयं ज्ञानम् उत्पद्यमानम् ,
> कर्मप्रवृत्तिहेतुभूतायाः भेदबुद्धेः निवर्तकत्वात् । तु -………
>
> श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्अष्टादशोऽध्यायःश्लोक ५५ - भाष्यम्   Bh.Gita Bh.
> 18.55
> ………। न हि पूर्वसमुद्रं जिगमिषोः प्रातिलोम्येन प्रत्यक्समुद्रजिगमिषुणा
> समानमार्गत्वं सम्भवति । प्रत्यगात्मविषयप्रत्ययसन्तानकरणाभिनिवेशश्च
> ज्ञाननिष्ठा ; सा च प्रत्यक्समुद्रगमनवत् कर्मणा सहभावित्वेन विरुध्यते ।
>
> श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्अष्टादशोऽध्यायःश्लोक ३७ - भाष्यम्  Bh.Gita Bh. 18.37
>
> ………आत्मबुद्धेः प्रसादः नैर्मल्यं सलिलस्य इव स्वच्छता, ततः जातं
> आत्मबुद्धिप्रसादजम् । आत्मविषया वा आत्मावलम्बना वा बुद्धिः आत्मबुद्धिः,
> तत्प्रसादप्रकर्षाद्वा जातमित्येतत् । तस्मात्………
>
> श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्अष्टादशोऽध्यायःश्लोक २० - भाष्यम्  Bh. Gita Bh.
> 18.20
>
> ………विभक्तं तत् आत्मवस्तु, व्योमवत् निरन्तरमित्यर्थः ; तत् ज्ञानं साक्षात्
> सम्यग्दर्शनम् अद्वैतात्मविषयं सात्त्विकं विद्धि इति ॥ २० ॥ ………
>
> श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्द्वितीयोऽध्यायःश्लोक ११ - भाष्यम्    Bh.Gi.Bh.2.11
>
> ………, अगतासून् अगतप्राणान् जीवतश्च न अनुशोचन्ति पण्डिताः आत्मज्ञाः । पण्डा
> आत्मविषया बुद्धिः येषां ते हि पण्डिताः, ‘पाण्डित्यं निर्विद्य’ (बृ. उ.………
> _______________________________________________
> Archives: https://lists.advaita-vedanta.org/archives/advaita-l/
>
> To unsubscribe or change your options:
> https://lists.advaita-vedanta.org/cgi-bin/listinfo/advaita-l
>
> For assistance, contact:
> listmaster at advaita-vedanta.org
>