[Advaita-l] Shankara's usage of the term/adjective AvidyAlakShaNaa - for both Maya/Prakriti AND avidya and its products.

[V Subrahmanian]

In the Prasthana traya Bhashya, Shankara is seen to use this
expression  AvidyAlakShaNaa on a few occasions. Upon a study of these
instances we find that the expression is used both to refer to
Prakriti/Maya and also the jiva's avidya and its products.  A study of the
occurrences confirms that Shankara held no difference between Maya/Prakriti
(generally seen to be the shakti/upadhi of Ishwara) and avidya of the jiva.

Here are the instances as culled out from the Advaitasharada resource:

First the instances of the term used by Shankara in relation to
Prakriti/Maya are listed:

1. श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्पञ्चमोऽध्यायःश्लोक १४ - भाष्यम्

………कुर्वन् कारयंश्च प्रवर्तते इति, उच्यते — स्वभावस्तु स्वो भावः स्वभावः
अविद्यालक्षणा प्रकृतिः माया प्रवर्तते ‘दैवी हि’ (भ. गी. ७ ।…
From Gita Bhashya 5.14:  Here Shankara says that Atman/Brahman does not do
anything in the jiva's samsara bhoga.  It is Maya/Prakriti that does
everything.  Here Shankara uses the adjective 'avidyAlakShaNaa' to the noun
Prakriti/Maya. He further cites the BG verse 7.14 -

दैवी ह्येषा गुणमयी मम माया दुरत्यया ।
मामेव ये प्रपद्यन्ते मायामेतां तरन्ति ते ॥ १४ ॥ 7.14
7.14 Since this divine Maya of Mine which is constituted by the gunas is
difficult to cross over, (therefore) those who take refuge in Me alone
cross over this Maya.

Interestingly, Anandagiri, in his gloss, to BGB 5.14 says:

स्वभाववादस्तर्हि, इत्याशङ्क्य, व्याकरोति -

अविद्यालक्षणेति ।


प्रकृतेः विद्याभावत्वं व्युदसितुं  ‘माया’ इत्युक्तम् ।


Anandagiri says, on Shankara citing the above verse: In order to ward off
the idea that Prakriti is vidyA abhAva (jnAna abhava), Shankara cites the
verse of the Gita that contains the term Maya.


Thus Maya is not JnAnAbhAva but a positive entity.  Since Shankara uses the
adjective 'avidyAlakShaNaa' for Prakriti, the Shakti of Ishwara, it follows
that for Shankara, avidyA is no different from Maya.  It such were not the
case, Shankara has no justification to use the adjective avidyAlakShaNA for
Maya/Prakriti.


2.
श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्अष्टमोऽध्यायःश्लोक २० - भाष्यम्

………। ‘परस्तस्मात्’ इत्युक्तम् ; कस्मात् पुनः परः ? पूर्वोक्तात्
भूतग्रामबीजभूतात् अविद्यालक्षणात् अव्यक्तात् । अन्यः विलक्षणः भावः
इत्यभिप्रायः । सनातनः चिरन्तनः………

Here, for BG 8.20, in the commentary Shankara uses this expression for
Prkriti, avyakta.

3.

Introducing the verse 9. 8:

एवम् अविद्यालक्षणाम् —
प्रकृतिं स्वामवष्टभ्य विसृजामि पुनः पुनः ।
भूतग्राममिमं कृत्स्नमवशं प्रकृतेर्वशात् ॥ ८ ॥

 Again, the adjective is used to qualify the noun Prakriti, the Creative,
etc. power of the Lord, Shankara uses that adjective.

In BG 9.10, Shankara says;

मया अध्यक्षेण सर्वतो दृशिमात्रस्वरूपेण अविक्रियात्मना अध्यक्षेण मया, मम
माया त्रिगुणात्मिका अविद्यालक्षणा प्रकृतिः सूयते उत्पादयति सचराचरं जगत् ।

Here the adjective is used to qualify Prakriti that brings forth the
creation.


श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्त्रयोदशोऽध्यायःश्लोक २१ - भाष्यम्

………पुरुषः भोक्ता प्रकृतिस्थः प्रकृतौ अविद्यालक्षणायां कार्यकरणरूपेण
परिणतायां स्थितः प्रकृतिस्थः, प्रकृतिमात्मत्वेन गतः इत्येतत् , हि……

This is from BGB 13.21: Here too it is Prakriti that is qualified by that
adjective avidyAlakShaNA

श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्त्रयोदशोऽध्यायःश्लोक २३ - भाष्यम्

………यः एवं यथोक्तप्रकारेण वेत्ति पुरुषं साक्षात् अहमिति प्रकृतिं च यथोक्ताम्
अविद्यालक्षणां गुणैः स्वविकारैः सह निवर्तिताम् अभावम् आपादितां विद्यया,
सर्वथा सर्वप्रकारेण………

This is BGB 13.23 where the adjective is applied to Prakriti that
transforms into the creation. Shankara says: one has to negate the entire
Prakriti, lock stock and barrel, by realizing one's Brahman nature. It is
evident that samyagdarshana, direct realization of the Atman/Brahman
removes avidya. Shankara here says, Prakriti is removed.  Thus, the obvious
equation of avidya and maya/prakriti.
श्रीमद्भगवद्गीताभाष्यम्त्रयोदशोऽध्यायःश्लोक ३४ - भाष्यम्

………शास्त्राचार्यप्रसादोपदेशजनितम् आत्मप्रत्ययिकं ज्ञानं चक्षुः, तेन
ज्ञानचक्षुषा, भूतप्रकृतिमोक्षं च, भूतानां प्रकृतिः अविद्यालक्षणा अव्यक्ताख्या,
तस्याः भूतप्रकृतेः मोक्षणम् अभावगमनं च ये विदुः विजानन्ति,………

BGB 13.34, the last verse in that chapter: It concludes according to
Shankara by specifying one's realization of the Self resulting in the
negating of the Prakriti.


The adjective applied to Avidya/its products:
बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्चतुर्थोऽध्यायःचतुर्थं ब्राह्मणम्मन्त्र ७ - भाष्यम्

………मरणधर्मा सन् , कामवियोगात्समूलतः, अमृतो भवति ; अर्थात् अनात्मविषयाः कामा
अविद्यालक्षणाः मृत्यवः इत्येतदुक्तं भवति ; अतः मृत्युवियोगे विद्वान्
जीवन्नेव अमृतो………

In the Brihadaranyaka Bhasya, the adjective is used to indicate the effects
of jiva's avidya: desire, pertaining to the anAtman.
मुण्डकोपनिषद्भाष्यम्तृतीयं मुण्डकम्द्वितीयः खण्डःमन्त्र २ - भाष्यम्

………परमार्थतत्त्वविज्ञानात्पर्याप्तकामः आत्मकामत्वेन परि समन्ततः आप्ताः कामा
यस्य, तस्य पर्याप्तकामस्य कृतात्मनः अविद्यालक्षणादपररूपादपनीय स्वेन परेण
रूपेण कृत आत्मा विद्यया यस्य, तस्य कृतात्मनस्तु………

Mundaka bhashya: 3.2.2:  Here the teaching is: One has to give up his lower
self, a product of avidya, and identify with his true Self. The adjective
is applied to the product of avidya, the body-mind complex.


छान्दोग्योपनिषद्भाष्यम्सप्तमोऽध्यायःषड्विंशः खण्डःमन्त्र २ - भाष्यम्

………ज्ञानवैराग्याभ्यासरूपक्षारेण क्षालितः मृदितः विनाशितः यस्य नारदस्य,
तस्मै योग्याय मृदितकषायाय तमसः अविद्यालक्षणात् पारं परमार्थतत्त्वं दर्शयति
दर्शितवानित्यर्थः । कोऽसौ ? भगवान् ‘उत्पत्तिं………

In this Narada-Sanatkumara dialogue of the Chandogya Upanishad, it is
stated that the Guru teaches the disciple the Supreme truth that is beyond
the 'tamas', darkness of ignorance.  Here Shankara gives that adjective to
that darkness, literally avidya.


Thus, Shankara uses the same adjective to refer to Prakriti/Maya AND
Avidya.  From this it can be concluded beyond any dispute that for Shankara
avidya and maya are non-different. And from the Gita bhashya references,
eradicating avidya automatically means eradicating maya. And the cause is
the same: Vidya.

Om Tat Sat